نقد ت بنزینی دولت با پنج سوال

شروع تغییر قیمت بنزین روز پنج‌شنبه مورخ 23 آبان 1398 زده شد. در این روز شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد که از روز جمعه ۲۴ آبان بنزین سهمیه‌بندی و قیمت هر لیتر آن ۱۵۰0۰ ریال با کارت و قیمت هر لیتر آزاد آن ۳0000 ریال خواهد بود. پیش از این قیمت هر لیتر 10000 ریال بود.

در راستای وم ارایه توضیح به مردم، ریاست محترم جمهوری علت افزایش قیمت بنزین را تلاش دولت اعلام نمود برای کمک به اقشار ضعیف کشور با جمعیتی  60 میلیون نفری و معادل 75 درصد جمعیت کشور. ایشان با مقایسه قیمت بنزین در ایران و کشورهای منطقه نتیجه گرفتند به دلیل فاصله زیاد قیمتی در این حوزه، معضل قاچاق این فراورده ارزشمند را شاهد هستیم.

ریاست محترم جمهور، به مضرات زیاد استفاده از بنزین هم اشاره نمودند که یکی از آنان آلودگی هوای شهرهای مختلف کشورمان است و تصریح نمودند هدف اصلی از این اقدام این بود که از یک طرف فشار زیاد به مردم وارد نشود و از سوی دیگر برای کسانی که مصرف روزانه معمول دارند، نرخ بنزین گران نشود. به همین دلیل ۶۰ لیتر را با یک نرخ و نرخ آزاد را به گونه دیگر تعیین کردیم»

از سویی دیگر رییس دفتر رییس جمهور محترم نیز هرگونه ارتباط افزایش قیمت بنزین با کسری بودجه رد نمودند و اعلام نمودند از آنجا که اساس آنچه از این مابه‌التفاوت به دست می‌آید به‌طور مستقیم به جیب مردم می‌رود و یک ریال از آن به دولت تعلق نمی‌گیرد، این شائبه بی‌اعتبار و نادرست است.»

در این مدت طرفداران و مخالفان انجام این ت به صورت مفصل نظرات خود را در رسانه های جمعی اعلام نمودند.شاید بد نباشد کارشناسان حوزه اقتصاد نیز تلاش نمایند خالی از هرگونه حب و بغضی به این مسئله مهم بپردازند و آن را از زوایای دیگری بررسی کنند، تا به نتیجه‌ای منصفانه با وزن و اعتبار کارشناسی مناسب‌تری دست یافت.

سوال اول : آیا قیمت بنزین در ایران ارزان است؟

برای پاسخ به این سوال، از دو جنبه باید به مسئله پرداخت. جنبه‌ی اول قیمت های نسبی کالا هاست. اگر از این منظر به مساله پرداخته شود، به راحتی نمی توان ادعا نمود قیمت بنزین ارزان است چراکه همین شرایط را برای گاز، برای برق، برای آب، هزینه های حمل و نقل و برای حقوق کارکنان دولت و. داریم. به عبارت دیگر، اگر به بنزین به عنوان کالایی در سبد معیشت خانوار نگاه کنیم، بنزین در جایگاه معقولی قرار دارد. اما اگر به صورت مجرد به بنزین بپردازیم، باید گفت قیمت بنزین ارزان است.» برای اثبات مدعا، در نظر بگیرید دولت اعلام نماید به بخش خصوصی که در صورت تامین ماده اولیه بنزین به صورت مجانی، حاضرید بنزین را به قیمت 10000 ریال تولید کنید و پس از حمل آن، در پمپ بنزین های کل کشور تحویل مشتری دهید؟ قطعاً نمی توان ادعا نمود که کسی حاضر شود، دربخش خصوص اقدام به چنین خبطی نماید. تصور کنید، هزینه های پالایشگاهی چه به صورت ثابت و چه به صورت جاری، هزینه های نگهداری و انتقال و توزیع این فراورده، هزینه های توسعه ای و سایر هزینه های مختلف از جمله هزینه های پرسنلی چگونه باید باشد که با قیمت یاد شده بتوان صنعت را روی پا نگه داشت و به توسعه آن همت گماشت؟ بنابراین ادعای هرکسی از جمله دولت مبنی بر ارزان بودن قیمت بنزین ادعای درستی است.

سوال دوم : آیا قیمت های جدید مناسب است؟

قطعاً از دو منظر یاد شده پاسخ ها همانست که ذکر شد. آیا از دو منظری که به مسئله پرداخته شد، اتفاقی رخ داده است. چراکه در شرایط جدید نیز قیمت ها منطقی نشده اند و اتفاق ویژه ای نیز رخ نداده است که بتوان نتیجه گرفت گام به جلویی برداشته شده است. از اینرو واقعاً نمی‌توان گفت دولت مسئله ای را حل نموده است.

عنوان می شود که قیمت بنزین در کشورهای همسایه مثلاً  ترکیه 150000 ریال است. یا در کشور امارات این عدد به بیش از دو درهم چند فلس ( حدود 80000 ریال ) می رسد. بد نیست به جدول مقایسه ای قیمت بنزین در کشورهای مختلف، ارایه شده در سایت statisticstimes در تاریخ دو دسامبر 2019 ، نگاهی هرچند مختصر بیندازیم.

همانگونه که مشخص است در تاریخ 11 آذر 1398، کشورمان ایران حتی با افزایش قیمت بنزین همچنان در رتبه دوم این جدول است. بنابراین هنوز هم قیمت بنزین ارزان است و اینجا می توان به سوال بعدی پرداخت.

سوال سوم: آیا با افزایش قیمت بنزین، جلوی قاچاق آن گرفته خواهد شد؟

تنها با یک رجوع ساده به جدول بالا می توان نتیجه گرفت، حتی شرایط جدید نیز مانع قاچاق بنزین نخواهد شد. ممکن است برای قاچاقچیان کار کمی سخت شود اما جذابیت قاچاق همچنان بالاست و از نظر کارشناسی، هیچ خوشبینی برای کارشناسان باقی نمی‌گذارد.

سوال چهارم: آیا علت حجم بالای استفاده از بنزین، ارزانی آن است؟

قطعاً خیر. اصلاً نیاز به جستجوی دلایل کارشناسی برای ارایه پاسخ نیست. میزان زیاد مصرف بنزین در ایران، دارای دلایل متعدد با منشاء های گوناگون دارد. از کیفیت پایین بنزین تولیدی و کیفیت پایین خودروهای تولیدی به عنوان دلایل فنی می توان شروع نمود، و به مشکلات حمل و نقل شهری و مهندسی شهرها رسید و در ادامه با فرهنگ نادرست استفاده از خودرو دست و پنجه نرم کرد. و حل همه این همه مشکل بدون شک با افزایش قیمت بنزین امکان پذیر نخواهد بود.

سوال پنجم، آیا افزایش قیمت بنزین کارناصوابی از طرف دولت بود؟  

به طور قطع بنزین 10000 ریالی موجب هدررفت منابع تجدیدناپذیر خدادادی کشورمان بود. هرگز نمی توان هیچگونه دفاعی از حفظ وضعیت سابق داشت. وشاید ادامه وضعیت گذشته اصولاً امکانپذیر نمی‌بود. شاید بتوان از نظر کارشناسی ثابت نمود که هزینه نگهداشت و نوسازی شبکه توزیع بنزین به خودی خود بخش زیادی از درآمدهای این حوزه را می بلعد. قطعاً ادامه این مسیر به ورشکستگی یا جهش قیمتی بسیار بزرگی در این حوزه می انجامید از اینرو دفاع از قیمت سابق دفاعی کارشناسانه و مبتنی بر عدد و رقم نمی باشد  لیکن برای بهبود شرایط، اقدامی شوک آور با تلفیقی از قهقهه های تمدارانه آنهم از طرف منتخب مردم، آیا بهترین راه بود؟ آیا نمی شد، براساس یک برنامه ریزی مشخص، و با در نظر گرفتن جمیع جهات و تبعات احتمالی اقدام نمود؟ آیا نمی‌شد ابتدا دست به اقناع افکار عمومی در این حوزه زد و سپس اقدام نمود؟ آیا نمی شد ابتدا تلاش نمود از ظرفیت های در اختیار دولت برای تبیین شرایط استفاده نمود؟

دولت می باید در حوزه اقتصاد در دوران جنگ نابرابر اقتصادی، در شرایطی که فروش نفت کشور با انواع و اقسام ترفندهای دشمنان با مشکل مواجه می باشد، با هوشمندی و فراست بیشتری عمل نماید. به عنوان دوستدار کشورم، حرکتی که در مورد بنزین انجام شد را حرکتی جسورانه و هوشمندانه از طرف منتخب مردم کشورم نمی دانم. حرکت های اقتصادی دولت، متاسفانه در سال های اخیر، قابل دفاع نبوده و شاید منتقدان به درستی سوال می‌نمایند که هسته‌های اقتصادی در بدنه دولت در تصمیم گیری های کلان این حوزه چه نقشی بر عهده دارند؟ در روزگار تحریم های هوشمند ایالات متحده، اینهمه انفعال در بخش های اقتصادی از جمله وزارتخانه متبوع چه معنی دارد؟ بخش های برنامه ریزی و بودجه کشور برای کاهش فشارهای اقتصادی بر دهک های ضعیف جامعه چه برنامه ای دارند؟ آیا تزریق پول به جامعه در میان مدت حتی، مشکلی را مرتفع خواهد نمود؟

سخن آخر، دولت باید جسارت لازم جهت حضور در میدان واقعی جنگ اقتصادی را در خود، حتی به قیمت ترمیم تیم اقتصادی ایجاد کند. بارها گفته شده است و بازهم گفته خواهد شد، کلید دیپلماسی، درهای اقتصادی را به روی مردم باز نخواهد کرد. همانگونه که در فضای ت افراد لایق و کاردان و وطن دوست همه‌ی اعتبار عمر خود در طبق اخلاص گذاشته اند و از نتایج جانفشانی های آنان این مرز و بوم در امنیت است، هستند کسانی که متخصص اقتصادند و لایقند و کاردانند و وطن دوست. حیف است در این حوزه بلنگیم.

مصاحبه با بازار و سرمایه

لزوم وجود برنامه راهبردی مشخص در مقابله با تحریم ها

کنترل بازار ارز، موقت یا دایم؟ (چاپ شده در تجارت فردا)