خبر راه اندازی بازار متشکل ارزی تا پایان فروردین ماه 1398 را دکتر عبدالناصر همتی، رییس کل محترم بانک مرکزی در نشست نوروزی خود با اهالی رسانه بیان نمود. خبر یاد شده، همراه گردید با مطرح شدن موضوع گزارش‌های محرمانه از برخی کشورهای همسایه که نشان می‌دهد عده‌ای می‌خواستند در نوروز ۹۸ بازار ارز ایران را به هم بریزند.» و این خبر که خوشبختانه بازار ارز کنترل شد و اجازه دخالت دلالان در بازار داده نشد.». مسئله‌ای که نشان دهنده اهمیت فراوان ارز در کشور از نظر مدیران ارشد نظام پولی کشور دارد.
بازرگانان، کارشناسان و فعالان این حوزه چند سالی هست که خبر راه اندازی بازار متشکل ارز را از زبان متولیان اقتصادی کشور از جمله وزیران محترم اقتصاد، روسای کل محترم بانک مرکزی، مدیرعاملان محترم بورس کالا و در ادوار مختلف می شنوند و از این حیث، خبر مذکور تازگی ندارد.
در واقع بحث راه اندازی این بازار به سال 1391 بر می‌گردد، در سال 1394 نیز در مقطعی این موضوع طرح گردید و سپس در سال 1396 نیز اخباری منتشر شد و این موضوع سوژه خبرهای مهمی در سال 1397نیز گردید، لیکن در نشست مذکور، حرکتی رو به جلو مشاهده گردید و رییس کل محترم بانک مرکزی اعلام نمود که اعضای هیأت مدیره بازار متشکل ارزی مشخص شده است و با توجه به اینکه کارهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری آن زمان می‌برد، امیدواریم که تا پایان ماه جاری عملیاتی شود.»
کارشناسان اقتصادی هم آوا با رییس کل محترم بانک مرکزی بر وم وجود این بازار دلایل منطقی زیادی ارایه می‌نمایند. طبیعی است که معاملات ارزی، مطابق با نظر رییس کل محترم نمی بایستی در خیابان و کوچه و پس کوچه ها» صورت پذیرد و با راه‌اندازی این بازار مزایای زیادی مانند شفافیت مالی و اطلاعاتی، قابلیت پیگیری معاملات، تعیین نرخ ارز بر اساس عرضه و تقاضا، حضور کارشناسان و متخصصان تحصیلکرده در این بازار، جلوگیری از پولشویی و. نصیب بهره‌برداران و فعالان این حوزه و بطور کلی اقتصاد کشور می‌گردد، لیکن سوالی که پیش روی کارشناسان وجود دارد آن است که آیا راه اندازی چنین بازاری برعهده بانک مرکزی می باشد؟ کافیست نگاهی به وظایف و اختیارات بانک مرکزی در سایت آن بانک بیندازیم. در ماده 11 بانک مرکزی را به عنوان تنظیم‌کننده نظام پولی و اعتباری کشور معرفی می نماید و در بند (ج) آن ماده، بانک را موظف به تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی و تعهد یا تضمین پرداخت های ارزی با تصویب شورای پول و اعتبار و همچنین نظارت بر معاملات ارزی» می نماید.
از اینرو شاید سوالی که بهتر از هرکس دیگری رییس کل بانک مرکزی می تواند به آن پاسخ دهد آنستکه ایجاد بازار متشکل ارزی در کدام دسته از وظایف بانک مرکزی می‌گنجد؟ آیا ایجاد بازار یاد شده در حوزه نظارت بر معاملات ارزی قرار می‌گیرد؟ یا با توجه به اهمیت مدیریت ارز در شرایط فعلی، می توان علاوه بر نظارت در این حوزه، مدیریت آن را حداقل تا فراهم شدن شرایط مطلوب بر عهده گرفت؟
هرچند در مجموع به وضوح سخنی از مدیریت این بازار در میان نیست اما همواره از تعابیری مانند بازیگردان اصلی» یا نظارت بانک مرکزی به منظور کشف نرخ ارز » و یا مدیریت و تگذاری قیمت‌ها» استفاده میشود. به عبارت دیگر می توان آثار مدیریت بانک مرکزی را در آن مشاهده نمود.
حال سوال اینجاست، مجموعه ای که وظیفه تگذاری در این حوزه را بر عهده دارد، آیا به صلاح می باشد که در حوزه اجرا و عملیات نیز ورود نماید؟ آیا این موضوع به دامنه گسترده فعالیت های بانک مرکزی، حوزه جدیدی را اضافه نمی نماید؟
صرفنظر از این پرسش، به نظر می‌رسد چنانچه به سوالات دیگری نیز پرداخته شود و موضوع از این زاویه نیز بررسی گردد، کمک شایانی به درک بهتر این مقوله می نماید. سوالاتی از این دست که با راه‌اندازی این بازار، بطور مشخص کدام مشکلات در حوزه عرضه و تقاضای ارز مرتفع می گردد؟ آیا صرف الکترونیکی شدن معاملات و شفافیت طرف های عرضه و تقاضا، پیشرفت قابل اعتنایی محسوب می‌گردد؟ آیا راه اندازی این بازار در راستای اقدامات مربوط به ایجاد سامانه های نیما و سنا است؟ بد نیست در خصوص سامانه نیما، به یک مورد از مطالب بانک مرکزی مراجعه کنیم.
گفته می شد بانک مرکزی اعلام کرده اسـت کـه در نظام ارزی جدید و با بهره گیری از نظام یکپارچه معاملات ارزی یا همان نیما، هیچ واردات رسمی و قانونی بدون رصد و تأیید بانک مرکزی در خصوص جنبه‌های ارزی آن قابل انجام نیست. » با فرض دستیابی به این هدف مهم، می توانیم راه اندازی بازار متشکل ارزی را در ادامه این موضوع قرار دهیم؟
سوال مهم دیگر، به میزان نقش و قدرت مانور این بازار در تلاطم های ارزی بر می گردد. سوال اینجاست
با وجود این بازار و با فرض حاکم شدن شرایط بازار ارز در سال 1397، آیا باید توقع اتفاقات مناسب تری را داشت؟ یا وجود این بازار اثر عمده ای بر نتایج کار ندارد؟ آیا عرضه کنندگان ارز که عمدتاً صادرکنندگان می باشند، حاضرند تحت شرایط نظارتی بانک مرکزی جمهوری اسلامی اقدام به عرضه ارز خود نمایند؟ یا امکان بوجود آمدن بازار غیررسمی ارز همچنان وجود دارد؟ بانک مرکزی جمهوری اسلامی، چه وزنی برای بازار غیر رسمی ارز، قایل میباشد؟
رییس کل محترم بانک مرکزی در خصوص این بازار پیشتر گفته بود که باید فاصله بین نرخ ارز در سامانه نیما و بازار کم شود اما باید ببینیم چگونه می توانیم این موضوع را عملیاتی کنیم؟» سوال اینجاست که آیا بانک مرکزی مکانیسمی برای کم کردن فاصله یاد شده یافته است؟ در التهابات ارزی سال 1397، معاون اول رییس جمهور تصمیمات ارزی کشور را اعلام نمود، حال در این بازار نقش دولت چگونه تعیین می گردد؟ واقعیت آنستکه داشتن چنین بازاری پایه منطقی اقتصادی دارد و در خیلی از کشورها از جمله ترکیه و هند مصداق عینی دارد. بنابراین از این حیث هیچگونه اشکالی بر وم و وجود این بازار نمی توان گرفت، لیکن راه اندازی آن بر ملاحظاتی استوار است که بدون در نظر گرفتن آنان، بر موفقیت طرح می‌بایستی تامل نمود.
کافیست به گذشته برگردیم و در اردیبهشت 1397به سخنان رییس کل محترم وقت بانک مرکزی در روز راه اندازی سامانه نیما، نظر بیفکنیم و شاهد عباراتی مانند از طریق پردازش داده‌های سامانه نیما پیش از بروز اعوجاجات و بحران در بازارهای ارز، با کنترل تقاضای مؤثر و هدایت بهینه منابع، نوسانات هیجانی، مقطعی و حتی سیستمیک قابل کنترل باشد. » و یا شفافیت در عرضه و تقاضا، کلید تنظیم بازار ارز است» باشیم.
آنچه که چندماه بعد اتفاق افتاد، نشان داد که تنها شفافیت باعث تنظیم بازار ارز نمی شود و ابزارهای از این دست، براساس ت های پولی متولیان امر، کار می‌کنند و فراهم نمودن پلت فرم‌های سخت افزاری و نرم افزاری این بازار از سبک ترین بخش های کار محسوب می گرددو تنها قطعه کوچکی از این تصویر بزرگ می باشد.
از اینرو می باید سهم بانک مرکزی و دولت و بخصوص رفتارهایی که به آن مدیریت بازار ارز اطلاق می شود، بطور کامل تبیین گردد. باید توجه داشت اهداف یاد شده برای این بازار زمانی قابل حصول می باشند که منافع عرضه کنندگان و تقاضاکنندگان در نظر گرفته شوند. آیا ابزارهای ایجاد شده بر بستر قوانین و روال های تعریف شده، قادر خواهد بود که مشتریان را به سمت داد و ستد در این بازار سوق دهد؟
در مجموع چنانچه واحدی به صورت مشخص در بانک مرکزی متولی ایجاد و پایش بازار و برقراری هماهنگی‌های لازم با کلیه بازیگران این بازار باشد و رفتارهای بازار به صورت دقیق مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد احتمال موفقیت طرح بالا می رود. امری که تنها با وجود داشتن یک طرح جامع در این حوزه امکانپذیر می باشد.
بازار ,بانک ,مرکزی ,ارز ,ارزی ,محترم ,بانک مرکزی ,این بازار ,راه اندازی ,از این ,رییس کل ,اندازی بازار متشکل ,بانک مرکزی جمهوری ,بانک مرکزی اعلام
درباره این سایت